August 2024
There is another unique feature in the theme of the play Mṛcchakaṭika – it is the story of a brāhmaṇa; Cārudatta is a brāhmaṇa by birth but a trader by profession; he is like a kṣattriya in the dhārmic activities he engages himself in; he had spent all his wealth by performing dāna to those in need from time to time; Vasantasenā, who was moved by this quality, comes to him offering her love. Vasantasenā was a famous prostitute of Ujjayinī;...
स्कंदगुप्त का सामर्थ्य
कुमारगुप्त के पश्चात उसके पुत्र स्कंदगुप्त ने हूणों से युद्ध कर उन्हे हराया। के.एम.मुंशी के अनुसार चौथी शताब्दी के मध्यकाल में मानव इतिहास में पहली बार एक अनदेखा महा विनाशक हिंसा का ज्वालामुखी फूट पड़ा था। कंगालों से और क्या अपेक्षा की जा सकती है[1]? हूण लोग जंहा भी गये उन्होने दमनात्मक हिंसा का ताण्ड़व करते हुए सभ्य समाज के लोगों को भयभीत कर दिया। उन्होने विश्व की सभी सभ्यताओं के विरुद्ध विनाशकारी युद्ध किया। हर अवसर पर...
ವಿ. ಸೀತಾರಾಮಯ್ಯ
ರಾಮಸ್ವಾಮಿಯವರಿಗೆ ವಿ.ಸೀ. ಅವರು ನಿಡುಗಾಲದಿಂದ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಸಾಹಿತೀಮೂರ್ತಿ. ಮೈಯೆಲ್ಲ ಹೃದಯವೇ ಆಗಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿ ವಿ. ಸೀತಾರಾಮಯ್ಯನವರೆಂಬ ಮಾತೊಂದರಿಂದಲೇ ಇವರ ಪರಿಚಯಕ್ಕೆ ತೊಡಗುತ್ತಾರೆ. ರುಚಿ ಮತ್ತು ರಸಿಕತೆಗಳಿಗೆ ವಿ.ಸೀ. ಪರ್ಯಾಶಬ್ದದಂತೆ ಇದ್ದವರು. ಅವರ ಪ್ರಕೃತಿಪ್ರೇಮ, ಭೋಜನರಸಿಕತೆ, ಉಡುಗೆ-ತೊಡುಗೆಗಳ ಒಪ್ಪ-ಓರಣ, ಪುಸ್ತಕಮುದ್ರಣದಲ್ಲಿ ಅವರಿಗಿದ್ದ ಅಚ್ಚುಕಟ್ಟುತನ ಹಾಗೂ ನಚ್ಚು-ನಸನಸೆ ಮುಂತಾದ ಅವೆಷ್ಟೋ ರೋಚಕ ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ರಾಮಸ್ವಾಮಿಗಳು ಆಕರ್ಷಕವಾಗಿ ನಿರೂಪಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇವಷ್ಟೇ ಅವರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವಾಗಿದ್ದರೆ ಅವರೊಬ್ಬ...
In these literary works, the life of Cārudatta is the central theme; the story of Āryaka is of secondary importance and only serves to bolster the main plot. The fact that Cārudatta and his associates are the focal point, is attested by the name of the play – Mṛcchakaṭika. The name refers to a toy cart made out of clay; Cārudatta’s son, Rohasena refuses this mṛcchakaṭika; the play is the story of this toy cart – it was a golden cart in the past...
गुप्तकाल का वास्तुशिल्प तथा मूर्तिकला
वास्तु शिल्प तथा मूर्तिकला के क्षेत्र में गुप्तकाल में असाधारण कार्य हुआ था। आज भी गुप्तकालीन उपहार के रुप में अनेक गुफा मंदिर पाये जाते है [1]।
हमारी परम्परा में ‘शील’ – एक व्यक्ति विशेष के चरित्र का द्योतक है, ‘शील’ से ही ‘शैली’ का उद्भव हुआ है। गुप्तकाल में स्थापित सुन्दरता तथा सौन्दर्यपरक मानदण्ड़ों की संवेदनशीलता हमें आज भी प्रभावित करती आ रही है। इसके सौन्दर्य में कुछ भी कमतर संशोधन के लिए कोई स्थान...
ಡಿ.ವಿ.ಜಿ.
ಮೊದಲಿಗೆ ಡಿ. ವಿ. ಗುಂಡಪ್ಪನವರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವನ್ನು ರೂಪಿಸುವಾಗ ವಿ. ಸೀತಾರಾಮಯ್ಯನವರು ಅವರನ್ನು ಜಿರಾಫೆಗೆ ಹೋಲಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಮಾತನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾರೆ: “ಅದರ ಕತ್ತು ನೀಳವಾಗಿದೆ. It eats nothing but the topmost foliage. ಅದು ನಮ್ಮಂಥವರಿಗೆ ಎಲ್ಲಿ ಎಟುಕುತ್ತದೆ?” ಈ ಒಂದು ಸೊಲ್ಲಿನಲ್ಲಿಯೇ ಡಿ.ವಿ.ಜಿ. ಅವರ ಸಮುನ್ನತವಾದ ಅಭಿರುಚಿ ಮತ್ತು ಉದಾರವಾದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳು ಸೂಚಿತವಾಗಿವೆ. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಅವರ ವೈದುಷ್ಯ ಮತ್ತು ವಿದ್ವತ್ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನೂ ಬದುಕು-ಬರೆಹಗಳ ನಡುವೆ ಬಿರುಕಿಲ್ಲದ ಬಗೆಯನ್ನೂ ರಾಮಸ್ವಾಮಿಗಳು...
Dr. Ganesh is a noted scholar of Indian aesthetics. Apart from studying a staggering number of works in this discipline, he has conceived original ideas, unknotted ticklish issues and provided insights into ancient concepts. He has peppered the present work with several such insights, as is his wont. Let us sample a few.
At one instance in the play Vijjikā composes an allegorical verse (13) on the fly, and the other poetesses analyze it from...
... continued from the previous episode...
Śarvilaka brings Vasantesenā’s ornaments to Madanikā; she gathers the reality from him and sends the ornaments to Vasantesenā as though Cārudatta had himself sent them to her. Vasantesenā, who overhears the love conversation of the couple, is touched and unties Madanikā with Śarvilaka; she thus liberates Madanikā, who was her dāsī. As they head out in a cart, Śarvilaka hears that his friend Āryaka was...
यदि नवीन तथा नवीनतम शस्त्रों को विकसित किया जाता रहा जिससे सततरुप से शस्त्र भण्डार बढ़ता रहे तो लम्बे समय तक शांति-स्थापना की संभावना कहॉ रह जाती है ? सभी लोगों की आकांक्षा है कि पूरे विश्व में सब लोग उत्तम आचरण के साथ शांति पूर्ण जीवन व्यतीत करें किंतु क्या यह मात्र दिवास्वप्न नहीं है ? मात्र मौखिक रुप से शांति की घोषणाओं के दोहराने से तो सर्वव्यापी सर्वनाश को रोका नहीं जा सकता है। इससे तो विश्वनाश के उपरांत ही सब कुछ ठीक हो सकेगा !! जब सभी कुछ...
(Karmayoga)
yajñārthāt karmaṇo ’nyatra loko’yaṃ ।
karma-bandhana iti jānīhi satyam ॥
karma-phalāsaṅgaṃ tyaktvaiva santṛptaḥ ।
karma kurvannapi kartā sa naiva ॥ 13 ॥
Know the truth, that karma is shackling
Unless performed as yajña for the world’s well-being.
One who is satisfied, and gives up the desire for the fruit of karma
Even when he is engaged in it, he is never the kartā.
yaḥ kāma-krodhod-bhavaṃ vegaṃ sahate sa ।...