The flames of fire always go up. With the breeze it might tilt slightly but still goes upwards. Whether someone is good or bad, if he doesn’t change his conduct and is consistent, this nyāya can be used to describe that person. Also people who keep achieving higher and higher positions, who encounter only rise but never fall, this can be used to describe them too.
ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಸೀಸಪದ್ಯ ಎಂಬ ಛಂದಃಪ್ರಕಾರ ಬೆಳೆದುಬಂದ ಬಗೆಯನ್ನು ಈಗಾಗಲೇ ವಿದ್ವಾಂಸರು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸಿದ್ದಾರೆ.[1] ಇದೇ ರೀತಿ ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ ಸಾನೆಟ್ ಬಂದ ಬಗೆಯನ್ನೂ ವಿಪುಲವಾಗಿ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಿದ್ದಾರೆ.[2] ಇವುಗಳ ಪುನರಾಲೋಕನ ಅನವಶ್ಯ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಸದ್ಯದ ವಿವೇಚನೆಗೆ ಬಹಿರ್ಭೂತವೂ ಹೌದು. ಹೀಗಾಗಿ ಈ ಎರಡು ಛಂದೋಬಂಧಗಳ ಪದ್ಯಶಿಲ್ಪದ ಸಂತುಲನ ಮಾತ್ರವೇ ಸದ್ಯದ ಬರೆಹದ ಉದ್ದೇಶ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದಲೇ ಇಲ್ಲಿ ಛಂದಸ್ಸೌಂದರ್ಯದ ಮೀಮಾಂಸೆ ಮುನ್ನೆಲೆಗೆ ಬಂದಿದೆ.
When my wife was fast asleep, I slowly transferred my ring onto her finger. Then, telling myself ‘Let me see how clever and refined she turns out to be,’ I left for Ujjayinī the same night, without even informing her. When she woke up the next morning, she realised that I was not there. Then she saw my ring on her finger and thought, ‘He has left me just like he had sworn he would. Now I must fulfil my oath. I see the name ‘Mūladeva’ engraved on this ring. Surely then, my husband is none other than that infamous tramp who goes by the very name. People say that he lives in Ujjayinī.
ನಾವು ಈಗಾಗಲೇ ಅನುಪ್ರಾಸದ ಹಲವಾರು ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ಕಂಡಿರುವ ಕಾರಣ ಈಗ ಮತ್ತೂ ಕೆಲವೊಂದು ಮಾದರಿಗಳ ಮೂಲಕ ಇದರ ಸೊಗಸನ್ನು ಮನದಟ್ಟು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದಷ್ಟೇ ಉಳಿಯುತ್ತದೆ.
ಲಯರಹಿತವಾದ ವರ್ಣವೃತ್ತಗಳಲ್ಲಿ ಅನುಪ್ರಾಸವು ತಾಳಾನುಸಾರವಾಗಿ ಬರಲು ಸಾಧ್ಯವೇ ಇಲ್ಲ. ಆದರೂ ಪದ್ಯದ ಆದ್ಯಂತ ಕಾಣಸಿಗುವಾಗ, ಪದಗಳು ಮುಗಿದಂತೆಲ್ಲ ಬರುವಾಗ, ಯತಿಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ತಲೆದೋರುವಾಗ ಹೆಚ್ಚಿನ ಆಕರ್ಷಣೆ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಕೆಲವೊಂದು ಪದ್ಯಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು. ವಿಶೇಷತಃ ಈ ಬಗೆಯ ಅನುಪ್ರಾಸಗಳು ಹಲವೊಮ್ಮೆ ಛೇಕಾನುಪ್ರಾಸ ಮತ್ತು ಯಮಕಗಳತ್ತ ಕೂಡ ವಾಲುವ ಪರಿ ಗಮನಾರ್ಹ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಉದಾಹರಣೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಅಂಥವಿರುವುದು ದೃಷ್ಟಚರ.
ಪದ್ಯದ ಆದ್ಯಂತ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಪದಗಳ ಮುಗಿತಾಯದಲ್ಲಿ ಕಾಣಸಿಗುವ ಅನುಪ್ರಾಸ:
Once a brāhmaṇa came to him. His hair stood on their ends. The king asked him, ‘Why such hair?’ The brāhmaṇa then started narrating his story–
The novel ‘Mandra’ by S. L. Bhyrappa which appeared in 2002 is unique in several respects. It is woven around music and musicians. It is not only a tour de force as novel-writing goes; it is in a class by itself because of the high degree of its sensitivity, multi-layered structure, richness of insight and extra-ordinary narrative skill. The work is a great deal more than mere story-telling; its portrayal of characters and its thematic intensity are of epic dimensions. The dialogues have a lyrical quality one seldom expects in a work of fiction. (More about this later).
ಅಂತ್ಯಪ್ರಾಸದ ಇತಿಹಾಸವು ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಾಚೀನ. ವಿಶೇಷತಃ ರಗಳೆಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು-ಎರಡು ಸಾಲುಗಳು ಯುಗ್ಮಕಗಳೆಂಬಂತೆ ಅಂತ್ಯಪ್ರಾಸದೊಡನೆ ಸೇರಿ ಬರುತ್ತವೆ. ಇಲ್ಲಿ ಆದಿಪ್ರಾಸವಿದ್ದರೂ ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಅಂತ್ಯಪ್ರಾಸ ನಿಯತವಾಗಿ ಬರುವುದು ಗಮನಾರ್ಹ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಕೃತ-ಅಪಭ್ರಂಶಗಳ ಗೀತಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿಯೂ ಅಂತ್ಯಪ್ರಾಸವನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು.[1] ಇಲ್ಲಿ ಆದಿಪ್ರಾಸವಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಇದರ ಮುಂದುವರಿಕೆಯನ್ನು ಹಿಂದೀ ಮೊದಲಾದ ಉತ್ತರಭಾರತದ ಭಾಷೆಗಳ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು.
ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಅಂತ್ಯಪ್ರಾಸವು ರಗಳೆಗಳ ಮೂಲಕ ತೋರಿಕೊಳ್ಳುವ ಕ್ರಮವನ್ನು ಈ ಕೆಲವು ಉದಾಹರಣೆಗಳು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತವೆ: